سیده کبری علیپور:

مقدمه
بهترین دعا برای سلامتی دعای پانزدهم صحیفه سجادیه است که از امام زین العابدین علیه السلام نقل شده است. این دعای مجرب، کوتاه و خوش مضمون از معتبرترین ادعیه است این دعا را هم، شخص بیمار می‌تواند در هنگام بیماری برای سلامتی خود بخواند و هم به عنوان دعا برای سلامتی بیماران دیگر خوانده می شود گرچه در ادعیه دیگر صحیفه سجادیه نیز دعا برای سلامتی پدر و مادر و دعا برای سلامتی فرزندان آمده است لکن این دعای معجزه‌گر ویژگیهای منحصر به فردی دارد که آن را از سایر ادعیه متمایز کرده تا جایی که اثربخش‌ترین دعا برای سلامتی بدن معرفی شده است. تجربه شده است اگر این دعا باتوجه قلبی خوانده‌ شود علاوه بر اینکه برای سلامتی بدن موثر است درمان بیماری های روحی و روانی را نیز درپی دارد.
کسی که می‌خواهد دعای هنگام بیماری از امام سجاد را برای سلامتی خود یا دیگران بخواند لازم است مفاهیم عمیق و دقیق آن را درک کند لذا در این مقاله اشاره‌ مختصری به مفاهیم این دعا شده است.

بهترین دعا برای سلامتی بیمار
نیایش امام سجاد علیه السلام در هنگام بیماری به جهت داشتن این چهار ویژگی موثرترین و بهترین دعا برای سلامتی بیمار است:

۱_ شروع دعا با حمد
دعایی به اجابت نزدیک است که با حمد و ستایش خداوند شروع شود امام صادق علیه السلام می فرماید: دعایی که پیش از آن ستایش خداوند نباشد ابتر است.(الکافی: ج۲ص، ۵۰۳)
امام سجاد علیه السلام دعای خود را با حمد آغاز می کند و می فرماید:
اللَّهُمَّ لَک الْحَمْدُ عَلَی مَا لَمْ أَزَلْ أَتَصَرَّفُ فِیهِ مِنْ سَلَامَةِ بَدَنِی، وَ لَک الْحَمْدُ عَلَی مَا أَحْدَثْتَ بی‌ مِنْ عِلَّةٍ فِی جَسَدِی(صحیفه‌سجادیه: دعای۱۵، فراز۱)
یعنی همه حمدها برای توست به خاطر این دو نعمت:
۱_۱ سلامتی دائمی و همیشگی که به من عنایت کردی
۲_۱ بیماری مقطعی جزئی و بی‌سابقه ای که در بدنم ایجاد کردی

۲_شکر نعمت بیماری
 عموم مردم، بیماری را نه تنها نعمت نمی دانند بلکه آن را نقمت می شمرند اما امام زین العابدین بیماری را نعمت دانسته و خدا را بخاطر آن شکر می کند می فرماید:
فَمَا أَدْرِی، یا إِلَهِی، ‌أیّ الْحَالَینِ أَحَقُّ بِالشُّکرِ لَک، وَ‌ أیّ الْوَقْتَینِ أَوْلَی بِالْحَمْدِ لَک؟(صحیفه‌سجادیه: دعای ۱۵، فراز۲)
ای خدای من نمی‌دانم که کدام‌یک از این دو حال برای شکر به درگاهت سزاوارتر است و کدام‌یک از این دو وقت برای حمد تو شایسته‌تر است؟
این جمله حضرت نشان می‌دهد بیماری و سلامتی در نظر امام یکسان است و هر دو حال شایسته شکرگزاریست.

۳_ ذکر فواید سلامتی
در فراز سوم این نیایش می‌خوانیم:
 أَوَقْتُ الصِّحَّةِ الَّتِي هَنَّأْتَنِي فِيهَا طَيِّبَاتِ رِزْقِكَ ، وَ نَشَّطْتَنِي بِهَا لِابْتِغَاءِ مَرْضَاتِكَ وَ فَضْلِكَ ، وَ قَوَّيْتَنِي مَعَهَا عَلَى مَا وَفَّقْتَنِي لَهُ مِنْ طَاعَتِكَ
امام سه فایده برای سلامتی ذکر نموده‌اند:
۱_۳ حلاوت رزق
۲_۳ نشاط عبادت
۳_۳ قوای بدن
در حدیثی از امام هادی علیه السلام درباره ارزش شکر آمده‌ است: بهره انسان از شکر نعمت بیشتر از بهره او از خود نعمت است.(تحف العقول: ص۴۸۳)

۴_ ذکر فواید بیماری
یک وقت هست انسان بر درد یا گرفتاری صبر می‌کند و آن را تحمل می‌کند و جزع و فزع نمی‌کند که این خیلی خوب است ولی بهتر از آن وقتی است که آن سختی و درد را برای خود سودمند می‌داند و زبان به شکر خدا می‌گشاید.
معرفی عابدترین خلق خدا
روزی حضرت موسی به خدا عرض کرد خدایا عابدترین بنده ات را به من معرفی کن خداوند وحی کرد به ساحل دریا برو او را آنجا می‌بینی موسی به آن مکان رسید مردی را دید که به مرض جزام و پیسی مبتلا بود و خداوند را تسبیح می کرد موسی علیه السلام از جبرییل پرسید آن مردی که از خدا خواستم کجاست؟ جبرئیل گفت همین مرد مریض است الان من مامورم چشمهای او را بگیرم. به اشاره جبرییل دو چشم آن مرد بیرون آمد و بر صورتش افتاد گفت بارلها تا خواستی از چشم بهره مندم کردی و اینک خواستی که آن را از من بگیری ای کسی که به من نیکی می کنی و صله می رسانی. موسی علیه السلام فرمود: ای بنده خدا من مردی مستجاب الدعوه هستم اگر دوست داری دعا کنم تا خدا دیدگانت را به تو برگرداند مرد گفت نمی خواهم زیرا خدا برایم چنین خواسته و من راضی به رضای او هستم حضرت موسی علیه السلام فرمود این عابدترین خلق خدا در دنیاست. (سفینه البحار: ج۱ ص524)

 فواید بیماری برای انسان
 امام در هنگام دعا برای سلامتی، دو نوع فایده و حکمت برای بیماری ذکر می‌کند:
 ۱_ فایده عمومی
فواید عمومی بیماری، شامل حال همه بیماران می‌شود چه خدا را برای بیماری شکر کنند یا نکنند
فوایده عمومی بیماری دو بعد دارد:
۱_۱_ بعد جسمی
بعضی از فواید بیماری بیشتر برای جسم انسان است از جمله:
۱_۱ ایمنی از خطرات و بیماری ها
الَّتِي مَحَّصْتَنِي بِهَا
 یعنی این بیماری برای من مانند یک دژ محکم است که مرا حفظ می‌کند
 مانند وقتی که ابتلای به یک بیماری انسان را در برابر بیماری‌های سخت‌تر ایمن می‌کند.
رسول خدا(ص)فرمود: چهار چيز را ناخوش نداريد كه چهار فايده دارند زكام را ناخوش نداريد كه از بيماري خوره امانتان مي بخشد و دملها را ناخوش نداريد كه امان بخش از پيسي است و چشم درد را ناخوش مداريد كه از نابينايي امان است و سرفه را ناخوش مداريد كه امان از فلج و سكته ناقص است.(الخصال: ج۲، ص۲۱۰)

۲_۱ هدایای پنهان در بیماری
اتحفتنی وَ النِّعَمِ الَّتِي أَتْحَفْتَنِي بِهَا
در حال بیماری تحفه بزرگی را به من عنایت کردی و نعمتی را با ظاهر بیماری به من عطا کردی.
مانند خود حضرت که ضعف و بیماری که در واقعه کربلا بر ایشان عارض شده بود سبب حفظ جانشان شد(منتهی‌الآمال: ص۶۱۰)

۲_ بعد معنوی
امام زین العابدین(ع) برای بیماری ۴ نوع  فایده معنوی بیان می‌کنند:

۱_۲ تخفیف خطاها
تَخْفِيفاً لِمَا ثَقُلَ بِهِ عَلَيَّ ظَهْرِي مِنَ الْخَطِيئَاتِ
بیماری عاملی برای تخفیف و سبک شدن بار خطاهای انسان است زیرا تکلیف شخص بیمار و سالم نزد خدا یکسان نیست و خدا نسبت به بیمار به جهت ضعف او آسان‌گیرتر است.
مثلا روزه گرفتن برای بیماری که روزه برایش ضرر دارد واجب نیست.(توضیح المسائل، ص۲۷، مساله۱۷۲۷ )

۲_۲ تطهير گناهان
تَطْهِيراً لِمَا انْغَمَسْتُ فِيهِ مِنَ السَّيِّئَاتِ
بیماری برای انسان پاک شدن از گناهان بزرگ را به دنبال دارد.
رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) هنگام عیادت سلمان فرمود:
اى سلمان براى تو به هنگام بیمارى سه فایده بزرگ است. تو به یاد خدا مى افتى و دعاى تو در این حالت مستجاب است و بیمارى هیچ گناهى بر تو نمى گذارد مگر این که آن را فرو مى ریزد»(من‌لایحضره‌الفقیه: ج۴،ص ۳۷۵)

۳_۲ هشدار برای توبه
 تَنْبِيهاً لِتَنَاوُلِ التَّوْبَةِ
وقتی بیمار می‌شویم از خود می‌پرسیم چرا خدا مرا به این درد مبتلا کرده؟ این پرسش ما را متوجه گناهانمان می‌کند مثل این است که بیماری زنگ خطر گناهان است برای توبه کردن.

۴_۲ تذکر
تَذْكِيراً لِمحْوِ الْحَوْبَةِ بِقَدِيمِ النِّعْمَةِ
وقتی بیمار می‌شویم تازه متوجه نعمت سلامتی پیشین خود می‌شویم و همین یادآوری نعمت، شکر حساب می‌شود و گناهان را محو می‌کند
امام علی علیه السلام:
چون خداوند به بنده اى نعمتى دهد و بنده در دل آن نعمت را یاد کند ،پيش از آن كه سپاسگزارى از آن را به زبان آورد، مستوجب افزايش آن نعمت گردد . (الأمالي للطوسي،ص580، ح 1197)

۲_ فواید اختصاصی بیماری
فواید اختصاصی بیماری شامل کسانی می‌شود که خدا را بر نعمت بیماری شکر می‌کنند.
بعد از اینکه امام زین‌العابدین علیه‌السلام فواید عمومی بیماری را بر‌می‌شمرند می‌فرمائید:
وَ فِي خِلَالِ ذَلِكَ مَا كَتَبَ لِيَ الْكَاتِبَانِ مِنْ زَكِيِّ الْأَعْمَالِ ، مَا لَا قَلْبٌ فَكَّرَ فِيهِ ، وَ لَا لِسَانٌ نَطَقَ بِهِ ، وَ لَا جَارِحَةٌ تَكَلَّفَتْهُ
در حالی که برای بیماری تو را حمد می‌کنم به من مواهب بسیار ارزشمندی عطا می‌کنی
 اعمال‌ پاکی برایم می‌نویسی که حتی به آن فکر نکرده‌ام و به زبان هم نیاورده ام و اعضای بدنم برای انجام آن اعمال به سختی نیفتاده است.
این اعمالی که فرشتگانت برایم می‌نویسند از فضل و احسان توست.
همچنین از بعضی روایات چنین برداشت می‌شود که عباداتى که انسان در حالت سلامت انجام مى داد اگر بر اثر بیمارى ترک شود خداوند از باب تفضل ثواب آنها را براى او مى نویسد.(کافی: ج۳،ص۱۱۳ )
همین توجه دادن مخاطب به فواید بیماری این دعا را به بهترین دعا برای سلامتی انسان تبدیل کرده است.